Bill Clinton, Nelson Mandela, Brad Pitt, Ted Turner en John F. Kennedy hebben een ding gemeen: allemaal zijn ze begonnen met debatteren in het onderwijs.

Debatteren dwingt je om telkens een standpunt in te nemen en dat te onderbouwen met overtuigende argumenten. Leerlingen worden daardoor gedwongen om actief na te denken over maatschappelijke vraagstukken, waardoor zij inzichten in de maatschappij verwerven. Voor elke leerling is dit een intellectuele verrijking.

Dit is temeer het geval omdat in een debat de deelnemers meestal niet zelf bepalen welk standpunt zij verdedigen. In veel debatvormen wordt hen dat opgelegd. En dat kan dus ook een standpunt zijn dat direct in strijd is met de eigen mening. Zo leert een leerling rekening houden met andere meningen. De vrijgevochten leerling die nu eens een uiterst conservatief standpunt verdedigt, ervaart dat daar ook best goede argumenten voor zijn. […] Door te kijken naar maatschappelijke kwesties vanuit een ander gezichtspunt dan het eigen, wordt meer begrip opgebracht voor anderen en komen leerlingen tot genuanceerdere oordelen.

Theorie komt tot leven

Debatteren is een unieke mogelijkheid tot het verbreden en verdiepen van de algemene – en soms specifieke – kennis van leerlingen. Veel debatstellingen vereisen theoretische kennis uit allerlei vakgebieden: economie, politicologie, sociologie, psychologie, filosofie, geschiedenis, enz. In een debat kunnen de leerlingen die interdisciplinaire theorie direct toepassen. Onderzoek wijst uit dat leerlingen veel beter de lesstof verwerken als ze actief betrokken worden bij de stof. Leerlingen leren de materie niet woord voor woord te reproduceren op het proefwerk, maar het te begrijpen, doorgronden en toepassen. Kortom: de stof komt tot leven!

Kritisch luisteren

Er wordt vaak geconstateerd dat er niet genoeg wordt geluisterd naar elkaar in de samenleving. Misschien druist het in tegen je intuïtie, maar een debat traint juist luistervaardigheden. Wie tijdens het debat niet zeer zorgvuldig luistert, kan niet goed reageren op de spreker voor hem. Dit is dodelijk omdat niet-weerlegde argumenten van de voorstander, verliespunten zijn voor de tegenstander.
Maar luisteren is meer dan alleen horen wat er gezegd wordt. Het is ook waarderen wat er wordt gezegd: klopt het wel? Het niet voetstoots aannemen van aangevoerde argumenten is in deze tijd cruciaal. Meer dan ooit hebben wij toegang tot informatie – bijvoorbeeld via Google – en meningen. Het is van belang om tussen alle kwalitatief lage bronnen te navigeren naar de betrouwbare en correcte informatie. […]

Mondige burgers

Debatteren in de klas is een ietwat onnatuurlijke situatie. Je moet een vlammend betoog houden met slechts enkele minuten om je voor te bereiden terwijl een kritische jury je beoordeelt en een met de tanden toe gewapende tegenstander klaar staat om je hele betoog onderuit te schoppen. Maar wie zich in deze situatie staande kan houden, kan elke andere situatie gemakkelijk aan!

Steeds meer wordt er verwacht van mensen dat zij een goed verhaal kunnen houden. Niet louter wat argumenten opsommen of in demagogische trucs vervallen, maar een helder, gestructureerd en overtuigend betoog houden. Waarbij de juiste balans wordt gevonden tussen retoriek, argumentatie en strategie! En waarbij niet alleen verbale communicatie telt, maar ook non-verbale. Dat is wat debatteren traint!

[…] Soms zijn de leerlingen waarvan niemand het zou verwachten degene die met de sterkste opmerkingen komen. Het verlegen meisje dat stiekem wel alle kranten leest, komt nu eindelijk los. Of de nonchalante, extraverte jongen die opleeft door de competitie. Debat voegt iets toe aan de huidige lesmethodes!