Kom in opstand! Kom voor jezelf op! Kom voor elkaar op! Nu! Proletariërs aller landen, verenigt U!
Waarom eigenlijk? Goede vraag, laten we het Karl Marx (1818-1883) vragen.
Mensbeeld
Volgens Marx is de mens een sociaal dier. We kunnen goed samenwerken. Zo kunnen wij samen ervoor zorgen dat we iets voor elkaar krijgen. Laten we zeggen dat we graag samen een tafel maken. Jij kiest het beste hout, ik ga het hout bewerken en samen zetten we een tafel in elkaar… Trots dat we zijn! Mooie tafel, handgemaakt en met de best mogelijke zorg. Elke tafel van onze handen is er eens om trots op te zijn. Dat gevoel van trots zijn op je product, dat is binding hebben met je werk. We gaan met liefde naar onze werkplaats toe.
Kapitalisme
Het kapitalisme houdt, kort gezegd, in dat er gestreefd wordt naar het maken van kapitaal. Oftewel meer geld. Marx ziet het streven van het kapitalisme als een bron van een groot kwaad; de vrije markt.
De vrije markt is natuurlijk de manier om geld te verdienen. Als jij een goede deal kunt maken, dan kun je veel winst behalen. Hoe meer winst, hoe groter de kans is dat jij veel geld overhoudt (vraag je economieleraar hoe dit werkt). Je kunt het beste zelf een bedrijf beginnen.
Proletariaat en de bourgeoisie
Stel je voor je buurvrouw heeft een tafelfabriek. Zij is dus een fabriekseigenaar. Marx noemt (onder andere) fabriekseigenaren de bourgeoisie. De bourgeoisie heeft veel zeggenschap, bijvoorbeeld over het gebouw, de machines, de arbeiders en het materiaal. Het is immers ook van haar!
De werknemers in deze tafelfabriek worden door Marx het proletariaat genoemd. Deze mensen werken voor hun levensonderhoud; om te kunnen eten, drinken en een dak boven hoofd te hebben.
Onderdrukking
Even terug naar de tafelfabriek van je buurvrouw. Zij is kapitalist en wil graag meer geld verdienen. Hoe kan ze dat bereiken? Ze kan proberen de kosten van het product te verlagen. Voor het kopen van een tafel betaalt men bijvoorbeeld €250. Het maken van een tafel kost €100. Dat maakt dat per verkochte tafel de fabriekseigenaar, de bourgeoisie, €150 verdient. Als ze meer wil verdienen, kan ze proberen om die kosten van €150 te verlagen. Bijvoorbeeld door minder loon te betalen aan de werknemers, het proletariaat. Dan worden de kosten verlaagd van €100 naar €70; ka-tjing!!
Nog meer kosten besparen? Wat denk je van de werknemers slechter behandelen? De arbeidsomstandigheden verslechteren? Iets minder pauze en de wc’s niet laten schoonmaken? Dan maak je van de €70 kosten ineens nog maar €55. Fijn! Dat betekent dat je op een tafel van €250 ineens €195 winst maakt! Goed gedaan, bourgeoisie!
Vervreemding
Om nog sneller tafel te produceren kun je ook lopende bandwerk bieden. Nu hoeven de arbeiders slechts één taak te doen. Jij draait elke keer een schroefje in de tafelpoot en ik lijm vervolgens iets anders vast. De hele dag doe je hetzelfde taakje opnieuw. DE HELE DAG. Geestdodend saai! De arbeiders, het proletariaat, hebben geen binding meer met het eindproduct. Ze zijn vervreemd. Maar de fabriekseigenaar, de bourgeoisie, verdient weer meer!
Dat gaat wel ten koste van het proletariaat. De arbeiders die al minder te besteden hebben krijgen nog minder voor een uur werk. Ze leven in armoede. Ze verdienen minder én de arbeidsomstandigheden zijn slechter. Zou jij dat nog doen? Of zou je in opstand komen? Zou je je verenigen? Vandaar de oproep van Marx:
“Protelariërs aller landen, verenigt u!”
Karl Marx en Friedrich Engels in het Communistisch Manifest