Of je nu je verstand of je gevoel moet volgen om gelukkig te worden. Hebben wij nu inzicht en kennis nodig in onze menselijke natuur of is het voldoende om ons instinct daarvoor te volgen? Over deze vragen zijn de filosofen nog niet uit. Een andere centrale vraag binnen de zoektocht naar geluk is de vraag of wij zelf bewust bepalen waar wij gelukkig van worden. Kan het zijn dat ons onbewust bepaalde verlangens worden aangepraat?
De filosoof Herbert Marcuse (1898 – 1979) zou jou de volgende vraag kunnen stellen. Stel je voor dat je graag een bepaald computerspel wilt en je ervan overtuigd bent dat je daar gelukkig van wordt. Weet jij dan zeker dat dit verlangen van jouzelf is? Zou het kunnen zijn dat reclames jou dit verlangen heeft ‘ingeprent’?
Onze samenleving wordt gekenmerkt door een enorme vrijheid en keuzemogelijkheden. Er wordt ons verteld dat wij alles kunnen worden wat wij willen en dat wij altijd zelf een keuze ergens in hebben. Je kunt kiezen welke sport je wilt gaan doen en als jij graag mode-ontwerper wilt worden, dan is die mogelijkheid er. Je moet er wel wat voor doen, maar in principe zou het voor iedereen mogelijk zijn om mode-ontwerper te worden.
Marcuse stelt dat in onze samenleving juist iets anders wordt ervaren. De vrijheid die ik zou moeten ervaren is juist steeds kleiner geworden; wij hebben veel te doen (school en werk) en hebben het daardoor altijd druk en ervaren stress en dwang om te presteren. Volgens Marcuse komt dit doordat wij verlangen naar geld (dit staat voor een goede prestatie!). Omdat wij graag willen presteren werken wij veel en nemen geen tijd voor onszelf.
Hoe komt het dan dat wij naar geld verlangen? Volgens Marcuse zijn dit niet verlangens van onszelf. Diep van binnen verlangen wij niet naar presteren en geld. Diep van binnen willen wij vrij zijn en contacten onderhouden. Het verlangen naar presteren en geld zijn valse verlangens. Het zijn de grote bedrijven die ons deze verlangens onbewust opleggen. Dat doen zij door middel van onder andere reclames. Elke dag zien wij honderden reclames; op je telefoon, bij de bus, in televisieseries en online. Deze grote bedrijven hebben geen belang in ons geluk, maar wel in ons geld.
Als je wilt leven, dan is geld toch ook noodzakelijk. Toch? Marcuse is het hier wel mee eens, maar veel geld en presteren is niet noodzakelijk. Met minder geld en zonder de dwang tot presteren kunnen wij ook prima leven. Dan houden wij ook tijd over om onszelf te ontwikkelen, vrij zijn en tijd te besteden aan vrienden.
Wat vind jij? Kan het zo zijn dat grote bedrijven ons valse verlangen opleggen? Hebben wij hier zelf wat over te zeggen? Heeft Marcuse gelijk?