Descartes dier als machine

Hoe moeten we met dieren omgaan? Zouden dieren rechten moeten hebben of zijn we op een andere manier verantwoordelijk voor ze? Allemaal interessante kwesties. Toch moeten we eerst nadenken over welk verschil er zit tussen mensen en dieren. Daar heeft René Descartes (1596-1650) wel een idee over.

Laten we beginnen met de omschrijven van een mens volgens Descartes. Ieder mens bestaat volgens Descartes uit twee grote onderdelen; een lichaam en een denkvermogen. Het lichaam noemt Descartes de Res Extensa, uitgebreidheid. Het denkvermogen noemt Descartes de Res Cogitans. Deze twee samen, de Res Extensa en de Res Cogitans, zijn samen de mens.


 Res Cogitans en Res Extensa

Wanneer ik een pen wil oppakken, geeft mijn Res Cogitans een seintje door aan mijn Res Extensa. Mijn lichaam, mijn hand pakt vervolgens de pen. In andere woorden; mijn denken kan mijn lichaam in beweging zetten. Dit is actief van mijn Res Cogitans. Alles wat ik bewust doe vanuit mijn denkvermogen, mijn Res Cogitans, is actief.

Wanneer ik mijn kleine teen stoot, dan doet dit pijn. Mijn lichaam, mijn Res Extensa, geeft een seintje van pijn door aan de Res Cogitans.  In andere woorden; mijn lichaam geeft ervaringen (pijn) door aan mijn denkvermogen. Dit is passief voor mijn Res Cogitans. Alles wat mijn denkvermogen binnenkrijgt aan informatie via mijn lichaam, is passief.


Animale geesten

Het doorgeven van informatie gebeurt door animale geesten. Dit zijn kleine deeltjes in ons bloed dat informatie van en naar ons denkvermogen kan brengen. Wanneer ik bewust een pen wil oppakken, dan geeft mijn Res Cogitans informatie aan mijn Res Extensa via de animale geesten. Mijn arm beweegt vervolgens en pakt de pen op.

Wanneer ik mijn teen stoot, dan geeft mijn Res Extensa informatie aan mijn Res Cogitans via de animale geesten. Vervolgens weet ik dat ik pijn heb. Je kunt de animale geesten zien als een soort boodschapper, een postbode.


Dieren als machines

Hoe zit het dan met dieren? Volgens Descartes hebben dieren wel een Res Extensa, maar geen Res Cogitans. Oftewel; dieren hebben wel een lichaam, maar geen denkvermogen. Dieren hebben wel animale geesten, want ook dieren bewegen. Dieren kunnen volgens Descartes geen pijn voelen, omdat ze geen denkvermogen hebben.

Dieren zijn volgens Descartes vergelijkbaar met machines. Ze hebben een lichaam, ze bewegen, maar hebben geen denkvermogen en kunnen daardoor niet voelen.