Het socratisch gesprek gaat altijd over een vraag. “Wat is liefde?” of “Wat is eerlijkheid?” zijn klassieke vragen waarover je een socratisch gesprek kunt houden. Andere vragen zijn ook mogelijk, maar er zijn wel richtlijnen die een centrale vraag geschikt maken voor een gesprek. Hieronder bespreken we de richtlijnen.
Filosofische vraag
De centrale vraag moet een vraag zijn die filosofisch interessant is. Het is een vraag over een bepaald begrip dat verhelderd moet worden. Het is een vraag waar je door middel van nadenken antwoord op zou kunnen krijgen. Daarmee vallen vragen over wat je kunt waarnemen af. “Welke kleur heeft deze jurk?” is geen geschikte vraag; het is een vraag waarbij je moet waarnemen. De vraag “Wat is een kleur?” is wel geschikt; het is een vraag waar je door middel van nadenken een antwoord op zou kunnen krijgen.
Praktisch & ervaring
De vraag die centraal staat moet ook praktisch zijn. Het moet een vraag zijn die iedere deelnemer begrijpt. Als iedereen de vraag begrijpt, dan kan iedereen meedoen in het gesprek. Iedereen die meedoet moet ook een ervaring kunnen bedenken bij de centrale vraag. Iedereen heeft een ervaring met liefde en eerlijkheid, dus de vragen “Wat is liefde?” en “Wat is eerlijkheid?” zijn daarom geschikt.
De kern
De vraag die centraal staat moet de kern van de kwestie zijn. Dat is vaak een begrip dat centraal staat. “Waarom is een leugen om bestwil niet eerlijk?” is een te brede vraag waarin meerdere begrippen staan. Je moet dan nagaan wat moet je eerst weten om deze vraag te kunnen beantwoorden? Wat is de kern? Dat zou “Wat is een leugen” kunnen zijn, maar ook “Wat is eerlijk?”. Dat zou dan twee verschillende socratische gesprekken zijn!
Formuleren van een geschikte vraag
Wanneer je de bovenstaande richtlijnen hebt aangehouden, dan heb je waarschijnlijk een geschikte vraag. Als je het nog steeds lastig vindt, dan kun je altijd beginnen met “Wat is…” en op de plek van de punten een kernbegrip toevoegen. “Wat is… gelijkheid?”, “Wat is… vriendschap?” of “Wat is… macht?” zijn geschikte vragen.
Is de vraag gekozen? Dan gaan bedenken we een ervaring die er ermee hebben.