Kunnen alleen mensen denken? Er zijn mensen die dat vinden. Het argument hiervoor is vaak dat alleen mensen een bewustzijn hebben. Dat bewustzijn is voor deze mensen belangrijk om te kunnen denken.
Maar is bewustzijn écht zo belangrijk voor het denken? Volgens Hayles niet. Zij stelt dat ook niet-bewuste en niet-levende ‘entiteiten’ kunnen denken. Je rekenmachine kan rekenen, je telefoon heeft een enorm geheugen en kunstmatige intelligentie heeft een lerend vermogen! En wij mensen? Wij mensen maken regelmatig een koppeling met apparaten; een cognitieve assemblage.
Naar de supermarkt
Stel je voor; je moet naar de supermarkt in een stad die je niet kent. Je pakt je telefoon erbij en opent een navigatie-app. Je voert ‘supermarkt’ in en je krijgt binnen een seconde de volledige route. Volg de app en je komt bij de supermarkt. Jij hebt denkwerk verricht; je hebt een keuze gemaakt waar je naartoe wilt en dit als opdracht gegeven aan de app.
Je navigatie-app heeft óók denkwerk verricht! Misschien heeft deze app wel het meeste denkwerk verricht, want navigeren valt niet mee…
Cognitieve assemblage
Op het moment dat jij je eigen cognitief vermogen verbindt met een apparaat om een tijdelijke functionele koppeling te maken om een denk-opdracht te verdelen, dan ben je bezig met een cognitieve assemblage. Hierbij staat ‘cognitief’ voor het denken en ‘assemblage’ voor het verdelen of samenstellen.
Terug naar de supermarkt. Wanneer jij het navigeren, een denk-opdracht, samen uitvoert met je telefoon, dan ben jij én je telefoon onderdeel van een cognitieve assemblage! Op het moment van verstrengeling, samensmelting en samenstelling ben je posthumaan!
Niet-bewuste cognitie
Voor Hayles maakt het niet uit of iets een bewustzijn heeft of niet voor het uitvoeren van een cognitieve taak. Je telefoon het geen bewustzijn, het kan niet voelen en het zal geen mening hebben… Toch kan het wel een cognitieve taak uitvoeren! Hayles noemt dit vormen van niet-bewuste cognitie.
We kennen tegenwoordig steeds zelfstandigere vormen van niet-bewuste cognitie. Er bestaan zelflerende algoritmes en autonome (zelfstandige) drones. Ook dit zijn vormen van niet-bewuste cognitie!
Belang van menselijke cognitie
Toch is de menselijke cognitie niet onbelangrijk voor Hayles. Juist doordat wij een bewustzijn hebben, kunnen we pijn voelen en kwetsbaar zijn. Hierdoor hebben we een empathisch vermogen en zijn wij in staat om verantwoordelijkheid te nemen. Wij blijven moreel verantwoordelijk voor onze technische creaties. Ook voor de autonome drones of kunstmatige intelligentie.
De technische cognitie kan super snel berekeningen maken en zal dit met minder fouten doen dan mensen. Toch is het de kwetsbaarheid die van belang is bij morele keuzes en bij het kunnen dragen van verantwoordelijkheid.