Welke goed hoort bij moraliteit?
Je haalt zojuist een mooi resultaat op een toets. Gisteren had je de snelste tijd bij een obstacle course. En je weet het nog niet, en het is een beetje een spoiler, maar de film die je morgen gaat kijken is echt fantastisch. Allemaal goede dingen!
Als je het nog niet druk genoeg had heb je nog een oud persoon de weg over geholpen. Je hebt een stuk afval wat op straat lag in de afvalbak gegooid. En morgen, voordat je naar de film gaat, ga je nog een van je vrienden helpen bij een lastig klusje. Allemaal goede dingen!
Toch zit er verschil tussen de eerste alinea met goede dingen en de tweede alinea met goede dingen. Voel jij het verschil al aan?
Kwalitatief goed en moreel goed
Een mooi toetsresultaat, de snelste tijd en een fantastische film bekijken noemen we goed omdat ze een bepaalde kwaliteit bezitten. Dat noemen we kwalitatief goed. De uitvoering van een actie is kun je langs een meetlat leggen. Bij toets is dat een cijfer en bij de snelste tijd zijn dat de tijden van anderen. Bij de de film is dat de mate waarin je als kijker wordt meegenomen in het verhaal. Dat maakt dat je spreekt van een kwalitatief goed resultaat.
Een oud persoon helpen, afval in de afvalbak gooien en je vrienden helpen is een ander soort goed. We noemen dit moreel goed. Iets is een moreel goede handeling als de handeling voortkomt uit iets wat je belangrijk vindt. Stel je voor dat je een toverstaf had waarmee je de wereld beter kon maken. Wat zou je dan veranderen? Dat zijn vaak de dingen die een moreel goede handeling maken.
Moreel, moraal en moraliteit?
Tja, eigenlijk zijn het verschillende woorden waarmee ongeveer hetzelfde wordt bedoelt. Taaltechnisch zijn ze niet hetzelfde, maar dat laten we nu voor wat het is.
Wat belangrijker is, is dat we weten dat moraliteit het geheel aan waarden en normen is. Waarden zijn de diepgewortelde overtuigingen die bepalen wat we belangrijk vinden. Bijvoorbeeld; eerlijkheid, bescheidenheid, zorgzaamheid, vriendelijkheid, moed, wijsheid en liefde. Normen zijn gedragsregels die daaruit voortkomen. Bijvoorbeeld; ik zal niet liegen, ik neem niet meer dan mij toekomt, ik zal altijd voor een ander zorgen, ik zal andere mensen met respect behandelen, ik probeer dapper te zijn, ik ben leergierig en ik zie de ander als gelijke.
Moreel goede daden
Als je je waarden en normen bij elkaar neemt, dan spreken we van je moraal. Wanneer je een handeling verricht vanuit je morele overtuiging, dan heb je een morele daad gedaan! Vind jij eerlijkheid belangrijk? Kies je ervoor om niet te liegen tegen je beste vriend? Dan spreken we van een moreel goede daad! Vind jij vriendelijkheid belangrijk? Zie je iemand de trainer respectloos behandelen? Vind jij dat echt niet kunnen? Dan vind jij dat een moreel slechte daad.
Wie bepaalt eigenlijk welke waarden (en daarbij horende normen) je hebt? Bepaal je dat zelf? Zijn ze cultureel bepaald of heb je ze al ‘van nature’?