“God is dood” – Nietzsche
Wat zeg je nu, Nietzsche?! Om Nietzsches meest geciteerde zin te begrijpen, moeten we eerst weten welk mensbeeld hij had. Wat is de mens volgens hem? Welke plek heeft de mens in de wereld? Waarom leven we eigenlijk?
Aan het einde van deze pagina weet je waarom Nietzsche stelt dat God dood is en weet je hoe je een echte Übermensch kunt worden!
1. De mens als gebrekkig dier
Hoe snel kun jij hardlopen? Win je het van een tijger? Hoe goed kun je zwemmen? Beter dan een dolfijn? Kun je zelfstandig vliegen zoals een vogel?
Eigenlijk blinken we nergens écht in uit. We zijn dan ook een gebrekkig dier volgens Friedrich Nietzsche. Hij noemt de mens een Mangelwesen, een wezen met een gebrek. We zijn niet snel, hebben geen vacht die ons beschermt en we luisteren nauwelijks meer naar ons instinct.
Het enige wat ons onderscheid van de dieren, is ons denkvermogen. Alleen, stelt Nietzsche wat teleurgesteld, ook dát zetten we nauwelijks in. Hebben we iets waar we goed in zijn, dat denken, en dan gebruiken we dat niet!
2. De mens als kuddedier
Hoe zou Nietzsche dat bedoelen? Hoezo gebruiken we ons denkvermogen niet? We gebruiken dat toch élke dag?!
Volgens Nietzsche niet. Tenminste, de meeste mensen niet, maar daar later over meer. Nietzsche stelt dat verreweg de meeste mensen zich gedragen als kuddedieren. Als dieren die anderen volgen zonder zelf na te denken. Veel mensen zijn volgzaam en slaafs. De meeste mensen leven als kuddedier en volgen opgelegde regels zonder er zelf bij na te denken. Zij volgen de slavenmoraal.
3. De slavenmoraal, a way of life?
Hebben tot slaaf gemaakte mensen een eigen moraal die ze allemaal volgen? Dat is waarschijnlijk niet wat Nietzsche bedoelde. Hij stelde dat men zichzelf tot slaaf maakt wanneer je een opgelegde moraal volgt. Een moraal is het geheel van normen en waarden. De meeste mensen ‘kiezen’ ervoor om niet zelf na te denken maar een moraal te volgen die door anderen zijn gedacht en opgelegd. ‘Kiezen’ staat niet voor niets tussen haakjes omdat dit geen bewuste keuze is, men denkt immers niet na!
Waarom is dit een probleem, Nietzsche?
De slavenmoraal die men volgt, en waar Nietzsche felle kritiek op had, was de christelijke moraal. Deze staat altijd ten dienste van het beschermen van de zwakkeren. Wanneer je de zwakkeren beschermt, zul je nooit een sterke soort worden. (Daarover meer bij 6. De Herenmoraal.) Specifiek over die christelijke moraal, daarvan zegt hij; laat los, denk na: God is dood.
4. God is dood
Dat is nogal een heftige uitspraak! Nu bedoelde Nietzsche niet dat er nu een dode man ergens in de hemel te vinden is. Het gaat Nietzsche om God als bron voor zingeving. God als de zin van het leven. God als de oorsprong van de opgelegde christelijke moraal!
Het leven heeft in zichzelf geen zin. Bij je geboorte is er niet al een zingeving bepaald voor jou leven. Dat het leven in zichzelf geen zin heeft, wordt het nihilisme genoemd.
5. Nietzsches nihilisme
Hoewel Nietzsche de bekendste naam binnen deze stroming is, heeft hij er wel zijn eigen invulling aan gegeven. Anders zou het Nietzsche ook niet zijn…
Dat het leven in zichzelf geen zin heeft, betekent voor Nietzsche niet dat het leven niet waard is om geleefd te worden. In tegendeel! We moeten juist de beste versie van onszelf gaan worden! Ons ontwikkelen! Je eigen waarden scheppen! Je eigen moraliteit bedenken; de herenmoraal!
6. De herenmoraal, a way of life!
Het levensmotto is simpel: volg je instinct! De herenmoraal is de moraal die jij zelf bepaalt. Dit is een moraal die niet opgelegd is, maar aansluit bij jou als individu. En jij hebt, net zoals elk ander dier, instincten. Luister daarnaar, gebruik je denkvermogen en handel op de manier die jouw instinct tot uiting doet komen!
Dat instinct volgens Nietzsche een eigen wil, de wil tot macht. Volgens Nietzsche heeft elk dier, en zo ook de mens, het instinct om te overleven en te overheersen. Zo wordt niet alleen als individu de beste versie van jezelf, maar zo wordt de mensheid als soort ook alleen maar beter, slimmer en sterker!
Ben jij iemand die de herenmoraal volgt? Die zijn wil tot macht tot uiting brengt en de beste versie van zichzelf aan het worden is? Dan ben je een echte Übermensch!
7. De Übermensch
Dus als ik de herenmoraal volg en daarvoor mijn instinctieve wil tot macht tot uiting breng. Word ik dan automatisch een Übermensch? Zorg ik er dan voor dat de mens in zijn totaliteit ook een betere soort wordt?
Ja!
Maar helaas zijn maar weinig mensen echte Übermenschen. Er zijn volgens Nietzsche maar weinig mensen die echt alleen maar eigen waarden scheppen en geen enkele vorm van een opgelegde moraal volgen. Veel vaker gebruiken we ons denkvermogen helemaal niet en volgen we de slaven moraal om de zwakkeren in onze samenleving te beschermen…
Wie vind jij een voorbeeld van een echte Übermensch?