Kan iemand onrecht aangedaan worden doordat wat hij of zij zegt niet serieus wordt genomen?
Volgens Miranda Fricker kan dat. Mensen kunnen onrecht worden aangedaan en dat is niet eerlijk. Vooral als vooroordelen ervoor zorgen dat iemand niet serieus wordt genomen. Dat is niet alleen oneerlijk, maar het zorgt ook voor minder kennis!
Fricker (geboren in 1966) is een Britse filosoof. Zij denkt na over kennis en rechtvaardigheid. Als mensen ten onrechte niet serieus worden genomen, dan is dat epistemisch onrecht volgens haar. Een vorm hiervan is getuigenisonrecht.
Epistemisch onrecht
(epistēmē: kennis, wetenschap)
Soms luisteren mensen niet goed naar anderen. Dat is niet gelijk oneerlijk, soms ben je druk of je bent afgeleid. Maar stel je voor; jij vertelt iets wat jou is overkomen. Heel eerlijk vertel jij elk detail. Maar de ander neemt jou helemaal niet serieus. Waarom? Omdat de ander jou veel te jong vindt om serieus genomen te worden.
Dat is toch niet eerlijk? Dat is onterecht en dus onrechtvaardig?!
Een voorbeeld: een meisje vertelt dat ze gepest wordt, maar de leraar gelooft haar niet omdat ze “altijd zo gevoelig” is.
Dat is toch niet eerlijk? Dat is onterecht en dus onrechtvaardig?!
Nog een voorbeeld: iemand zegt iets verstandigs in de klas, maar niemand luistert omdat die persoon stil of verlegen is.
Dat is toch niet eerlijk? Dat is onterecht en dus onrechtvaardig?!
Fricker zegt: in zulke situaties wordt iemand onrecht aangedaan. De ander wordt niet geloofd, terwijl die persoon wél iets weet. Dat noemt Fricker epistemisch onrecht: iemand wordt tekortgedaan in zijn rol als kennisbron.
Epistemisch onrecht gaat dus over wie we geloven en wie we niet geloven – en waarom.
Getuigenisonrecht
Volgens Fricker weten we veel dingen omdat anderen het ons vertellen. Denk maar wat je geleerd heb van je oma, je sporttrainer en je klasgenoten. Bijvoorbeeld: je weet hoe de maan werkt omdat je het op school hebt geleerd. Je weet dat de bus morgen rijdt omdat iemand dat tegen je zei. Dit noemt Fricker getuigeniskennis.
We kunnen niet alles zelf onderzoeken, dus we moeten leren anderen te vertrouwen.
Maar dat vertrouwen moet wel eerlijk verdeeld zijn: iedereen verdient het om serieus genomen te worden.
Soms wordt iemand niet serieus genomen vanwege vooroordelen. Bijvoorbeeld doordat ze een bepaald accent hebben of een andere taal spreken. Of doordat ze nog jong zijn of juist oud. Of doordat iemand een ander geloof heeft.
Je spreekt van getuigenisonrecht als iemands woorden en ervaring niet geloven vanwege vooroordelen en stereotypes. Terwijl ieder mens het verdient serieus genomen te worden!
Fricker vindt dat we beter moeten luisteren en nadenken voordat we iemands verhaal zomaar afwijzen.
Waarom is dit belangrijk?
Fricker wil laten zien dat kennis iets sociaals is. Wat we weten, hangt af van hoe we met elkaar omgaan. Als we bepaalde mensen niet geloven, verliezen we niet alleen hun stem, maar ook hun kennis. Hoe oneerlijk en hoe jammer zou dat zijn?