Heb je je ooit afgevraagd hoe je de wereld écht kunt begrijpen? Filosofen zoals Al-Farabi (ca. 872–950) en Averroes (1126–1198) probeerden daarachter te komen. Ze dachten na over vragen als: Wat kunnen wij mensen eigenlijk weten? en Hoe ontdek je wat echt waar is? Al-Farabi keek naar de grenzen van onze kennis, terwijl Averroes liet zien dat je waarheid kunt vinden met je verstand én met geloof. Samen laten ze zien dat nadenken over de wereld een soort avontuur is.
Al-Farabi – de denker over kennis en oorzaak
Al-Farabi was een filosoof uit de islamitische wereld die zich afvroeg: Hoe kunnen wij mensen eigenlijk iets weten over de wereld? Zijn ideeën helpen ons te begrijpen dat kennis ingewikkelder is dan het lijkt.
Hij had vier belangrijke gedachten:
- Menselijke kennis is beperkt
Wij kunnen niet alles weten. Onze hersenen en zintuigen hebben grenzen.
Voorbeeld: Stel, je kijkt naar de sterrenhemel. Je kunt een paar sterren herkennen en misschien een paar planeten zien met een telescoop. Maar de meeste geheimen van het universum zijn nog steeds verborgen voor ons. Dat betekent niet dat je dom bent – het is gewoon onmogelijk om alles te weten. - De ‘eerste oorzaak’ van alles is God
Alles wat bestaat, heeft een begin, een oorzaak. Voor Al-Farabi is dat de eerste oorzaak: God.
Voorbeeld: Denk aan een kettingreactie van dominostenen. Iets moet die de eerste steen omduwen. God is die eerste “duwer” van alles in het universum, en God heeft zelf geen duwer nodig. - Onze kennis komt van die eerste oorzaak
Alles wat we leren, elke gedachte en idee, is een gevolg van God. Het zit als het ware in ons verweven.
Voorbeeld: Als je een boom ziet groeien, denk je dat je het begrijpt. Maar volgens Al-Farabi is dat begrip eigenlijk een stukje van een groter plan dat begint bij God. - Kennis van het gevolg is niet hetzelfde als kennis van de oorzaak
Alleen omdat je ziet dat iets gebeurt, weet je nog niet waarom het helemaal gebeurt.
Voorbeeld: Je weet hoe een bloem groeit door water en zonlicht, maar je weet nog niet waarom het leven zelf bestaat. Het resultaat is zichtbaar, maar het diepste geheim blijft verborgen.
Al-Farabi laat ons zien dat we nieuwsgierig mogen zijn, maar dat sommige dingen groter zijn dan wijzelf. Onze kennis heeft grenzen, en dat is oké.
Averroes – de denker de bron van kennis
Averroes vroeg zich af: Hoe komen we tot kenis? Volgens hem zijn er twee manieren om tot kennis te komen:
- Via filosofie (en wetenschap)
Dit is denken met je verstand, logisch redeneren en onderzoeken.
Voorbeeld: Je wilt weten hoe planten groeien. Je kijkt naar hun wortels, blad en zonlicht, doet misschien een experiment, en komt tot een conclusie. Dit is kennis via rationeel denken en wetenschap. - Via openbaring (religie)
Dit is leren via verhalen over God. Deze openbaringen over God kan worden doorgegeven. Het doorgeven noemt je ‘overlevering‘. De overlevering kan mondeling via verhalen en liederen, en schriftelijk via een religieus boek.
Voorbeeld: Je leest een verhaal uit de Koran en je hoort een uitleg van een imam. Je gelooft het niet zomaar; het helpt je te begrijpen wat goed is.
Averroes vond dat beide wegen naar dezelfde waarheid kunnen leiden, ook al zijn ze verschillend. Samen helpen ze je de wereld beter te begrijpen.
Wat kunnen we leren van deze denkers?
Van Al-Farabi: Soms weten we niet alles. Het is oké om grenzen te hebben, en sommige dingen zijn groter dan wijzelf.
Van Averroes: Waarheid kan op meer manieren ontdekt worden zowel via de filosofie (en wetenschap) als via de openbaring en overlevering.