De Nederlandse columnist en schrijver Rutger Bregman (1988) had kritiek op Milgram en zijn experiment. Zo ontdekte Bregman dat Milgram ontelbare variaties op het experiment heeft uitgevoerd, met telkens andere uitkomst. In sommige varianten zei de proefleider bijvoorbeeld iets minder dringend, of zelfs helemaal niet dat de leraar door moest gaan met schokken geven. De percentages van proefpersonen die in al die variaties doorgingen tot het dodelijke schokvoltage, varieerde van 1% tot 92%! Volgens Bregman wilde Milgram helemaal niet bewijzen dat in ieder mens een monster schuilt: Milgram wilde een experiment waarmee hij zelf beroemd zou worden! (En dat is gelukt!) Want dankzij Milgram zijn er bijvoorbeeld krantenartikelen uitgekomen met titels als “Zijn wij allemaal nazi’s?” Dat was immers de implicatie van zijn experiment. Dat leidde tot veel discussie. Iedereen schreef over Milgram. Het was een controversieel onderwerp. Maar de manier waarop hij zijn experiment had uitgevoerd, en de reden waarom hij het heeft uitgevoerd, klopten volgens Bregman dus niet.
Hoe is de mens dan wel van zichzelf, denkt Bregman? Best aardig! Hij schreef het boek: De meeste mensen deugen. Bregman heeft onderzocht hoe de meeste mensen zijn in sociale situaties, of wat ze zeggen als ze geïnterviewd worden over henzelf, over goede en slechte daden, of over hoe ze het leven beschouwen. Het blijkt dat de meeste mensen best bereid zijn om andere mensen te helpen, bijvoorbeeld; en de meeste mensen willen een blij en gelukkig leven leiden, en wensen andere mensen dat ook toe. Het is volgens Bregman daarom onzin om te zeggen dat er in ieder mens een monster schuilt. Dat heeft Milgram ons alleen laten denken met zijn niet-betrouwbare experiment.
Toch is Milgram heel invloedrijk geweest. Dat ziet Bregman ook terug in de manier waarop onze maatschappij is ingericht. Hij zegt: Als je de samenleving zó organiseert waarbij je ervan uit gaat dat de mens slecht is en slechte dingen zal gaan doen, en je je daar vast op voorbereidt, dan krijg je vanzelf slechte mensen. Bijvoorbeeld: mensen die werkloos zijn, hebben recht op een bijstandsuitkering. Maar om die bijstand te mogen ontvangen, moet je bewijzen dat je wel ondertussen aan het solliciteren bent naar een nieuwe baan. De overheid heeft deze bewijsplicht ingevoerd bij de bijstand om te kunnen controleren dat mensen geen bijstand aanvragen en vervolgens lekker op de bank gaan Netflixen met hun “gratis” geld. In andere woorden: de overheid gaat er al van uit dat de mens lui is en het liefste misbruik maakt van de bijstandsuitkering!
Dat moet volgens Bregman anders. Hij is een voorstander van het basisinkomen. Dat is een concept waarbij iedere Nederlandse inwoner elke maand een geldbedrag ontvangt van de overheid om in zijn basislevensbehoeften te voorzien, zoals huur, en boodschappen. Dit zodat mensen niet alleen hoeven te werken, om te overleven. Die zorg is dan van hun schouders. Mensen zouden met een basisinkomen eindelijk de tijd en ruimte hebben om hun leven in te vullen zoals ze dat écht willen: op een manier die best deugt!
Auteur: Caitlin Ionescu